Tekst źródłowy to przekaz tekstowy. Zatem edytowany czcionką ogólnie stosowaną (np. Times New Roman). Ponadto tekst historyczny o charakterze dydaktycznym posiadać musi odpowiednią oprawę edytorską, zatem jest opatrzony nagłówkiem, może posiadać przypisy, przed albo pod tekstem znajdują się zwykle pytania do uczniów, czy też sformułowanie zadań do wykonania.
Przykłady:
- „Tak tedy król ten ponad wszystkich monarchów polskich dzielnie rządził, (…) murował miasta, zamki, domy(…). Miasta (…) bardzo mocnymi murami (…) otoczył.”
Powyższe słowa kroniki krakowskiej odnoszą się do: a) Bolesława Śmiałego b) Wacława II c) Władysława Łokietka d) Kazimierza Wielkiego.
- „Dostojnemu panu (temu a temu) ja zaś (ten a ten). Ponieważ wszystkim jest doskonale znane, że nie posiadam niczego, co pozwoliłoby mi wyżywić się i odziać, dlatego też zwróciłem się do waszej łaskawości i postanowiłem, że powinienem się oddać i powierzyć waszej opiece. Dokonałem też tego na następujących warunkach: winniście mnie wspierać i wspomagać tak wyżywieniem jak odzieżą, abym mógł stosownie służyć wam i być pożytecznym, a dopóki będę żył, winienem wam służbę i posłuszeństwo na prawach wolnego człowieka i nie jestem w mocy za żywota mego uwolnić się spod waszej władzy i opieki, lecz aż do śmierci winienem pozostawać pod waszą władzą i ochroną. Stąd ułożono się, że gdyby jeden z nas naruszył tę umowę ( taką a taką) sumę solidów zapłaci drugiej stronie, sama zaś umowa niechaj pozostaje trwale w mocy. W związku z tym powinni sporządzić między sobą i potwierdzić dwa jednobrzmiące dokumenty, tak też uczynili.”
1. Do czego zobowiązywały się strony podpisujące akt komendacji?
2. Jakie były, w świetle tego dokumentu, przyczyny komendacji?
3. Oceń wartość źródła dla charakterystyki stosunków społecznych w średniowieczu.
- „Uważamy za oczywiste te oto prawdy, że wszyscy ludzie stworzeni równymi, że są obdarzeni przez swego Stwórcę pewnymi prawami, które nie są do odstąpienia; że do praw tych należą: życie, Wolność i dążenie do szczęścia; że w celu zabezpieczenia tych praw zostały wśród ludzkości stworzone rządy, które opierają swą sprawiedliwą władzę na zgodzie rządzonych. że kiedy tylko jakaś forma rządów staje się destruktywna w stosunku do powyższych celów, jest prawem ludzi zmieniać formę rządu […] Historia panowania obecnego króla Wielkiej Brytanii jest historią ustawicznych krzywd i bezprawia, a wszystkie one mają za bezpośredni cel ustanowienie bezpośredniej tyranii nad tymi stanami.[…] Przeto my, przedstawiciele Stanów Zjednoczonych Ameryki zebrani na powszechnym Kongresie […] w imieniu i z upoważnienia tych Kolonii, uroczyście zgłaszamy i oznajmiamy, że te Zjednoczone Kolonie są i na mocy prawa mają być wolnymi i niepodległymi Stanami, że Stany te są zwolnione od wszelkiego posłuszeństwa Brytyjskiej Koronie”.
1. Dokonaj identyfikacji tego dokumentu i opracuj jego nagłówek.
2. Odpowiedz na poniższe pytania:
a) Jakie idee filozofów Oświecenia znalazły odzwierciedlenie w tekście Deklaracji?
b) W jakich okolicznościach został ogłoszony ten dokument?
c) Wyjaśnij pojęcie: suwerenność ludu.