Temat: Określamy przyczyny i skutki potopu szwedzkiego.
Cel lekcji: Poznasz przyczyny i skutki najazdu Szwedów na Polskę.
Kryteria sukcesu:
- Wyjaśniam określenie – potop szwedzki.
- Wymieniam przyczyny najazdu Szwedów na Polskę.
- Wyjaśniam kim byli: Jan Kazimierz, Karol X Gustaw, Stefan Czarniecki, Augustyn Kordecki.
- Wyjaśniam daty; 1655, 1656, 1660.
- Wyjaśniam pojęcia: wojna podjazdowa, śluby lwowskie.
- Określam zasięg terytorialny potopu szwedzkiego.
- Wymieniam skutki potopu szwedzkiego.
Ilustracja 1 Rzeczpospolita w XVII wieku. Wikipedia
Wiek XVII został nazwany wiekiem wojen.
Do największej wojny doszło w latach 1655–1660. Główne przyczyny to:
- Polska i Szwecja dążyły do uzyskania przewagi nad Morzem Bałtyckim.
- Ówczesny władca Szwecji Karol X Gustaw chciał zmusić Jana Kazimierza do zrzeczenia się tytułu króla szwedzkiego.
Ilustracja 2. Król Jan Kazimierz. Wikipedia
Wówczas Szwedzi najechali -”zalali wojskami” Rzeczpospolitą. Najazd ten znany jest w historii pod nazwą potopu szwedzkiego.
Potężne armie szwedzkie w 1655 roku wkroczyły do osłabionej wieloletnimi wojnami (z Kozakami, Tatarami i Moskwą) Rzeczypospolitej. Szlachta, zniechęcona do Jana Kazimierza i jego rządów, początkowo masowo poddawała się Szwedom. W ten sposób Szwedzi zajęli prawie cały obszar Rzeczypospolitej. Osamotniony Jan Kazimierz musiał uciekać z kraju na Śląsk.
Przełomowym momentem okazała się próba zdobycia przez Szwedów klasztoru na Jasnej Górze koło Częstochowy (listopad‑grudzień 1655 roku). Było to bardzo ważne miejsce dla Polaków i cel pielgrzymek do przechowywanego tam wizerunku Matki Boskiej.
Ilustracja 3. Obrona Jasnej Góry. Wikipedia
Ilustracja 4. Przeor Augustyn Kordecki. Wikipedia
Odwagą wykazał się ojciec Augustyn Kordecki, który przez sześć tygodni kierował obroną klasztoru. Ostatecznie Szwedzi klasztoru nie zdobyli. To zwycięstwo zmobilizowało Polaków, którzy zaczęli odnosić sukcesy w walce ze Szwedami.
Jan Kazimierz wrócił do kraju, a cała ludność Rzeczypospolitej – ze Stefanem Czarnieckim na czele – porwała się do walki z najeźdźcami. W 1656 r. miały miejsce śluby lwowskie – uroczysta przysięga króla Jana Kazimierza w katedrze lwowskiej.
Ilustracja 5. Stefan Czarniecki. Wikipedia
Walki trwały kilka lat, ale w końcu Szwedzi zostali zmuszeni do opuszczenia ziem polskich i litewskich. W 1660 roku podpisano pokój w Oliwie.
Inflanty przypadły Szwedom, a Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu szwedzkiego.
Polecenia dla uczniów do wykonania – czas do 35 minut:
- Zapisz temat i kryteria sukcesu w zeszycie.
- Przeczytaj przesłane informacje i tekst z podręcznika – 98.
- Podsumowanie: Uczniowie polscy. Napisz krótką notatkę w zeszycie na temat przeora Augustyna Kordeckiego i obrony Jasnej Góry.
Uczniowie cudzoziemscy i uczniowie z opiniami i orzeczeniami: Napisz krótką notatkę w zeszycie na temat Stefana Czarnieckiego i wojny podjazdowej.