Lekcja nr 1 dla uczniów klasy 6.
Temat : Omawiamy przyczyny i przebieg Powstania Kościuszkowskiego.
Kryteria sukcesu:
- Wymieniam przyczyny wybuchu powstania.
- Wiem kim był Tadeusz Kościuszko i jaką pełnił funkcję oraz Wojciech Bartosz i Jan Kiliński.
- Wyjaśniam pojęcia: insurekcja, kosynierzy, uniwersał.
- Wymieniam najważniejsze bitwy i określam ich czas.
Przypomnienie informacji.
Po kapitulacji króla Stanisława Augusta wojna z Rosją była przegrana. Zdrajcy z konfederacji targowickiej, którzy poprosili Rosję o interwencję w Polsce, tryumfowali. Zniesiono wszystkie reformy Sejmu Wielkiego, także Konstytucję 3 maja. Targowiczanie sprawowali władzę w kraju wspierani przez wojska rosyjskie. Nie liczyli się zupełnie z królem. Stanisław August stracił wpływ na wydarzenia w państwie i autorytet u poddanych. Zwolennicy reform mieli mu za złe, że poddał się Rosjanom. Samotny i opuszczony przebywał w Warszawie. Tymczasem wśród społeczeństwa Rzeczypospolitej samowola targowiczan i Rosjan wywoływała rosnące oburzenie. W tajemnicy zaczęto przygotowywać insurekcję czyli powstanie.
4 kwietnia 1794 roku Tadeusz Kościuszko, wkrótce po złożeniu przysięgi (ilustracja w podręczniku str. 174 ), wyruszył z wojskiem w kierunku Warszawy. Ponieważ siłom powstańczym brakowało żołnierzy, Kościuszko podjął decyzję, aby do wojska powoływać również chłopów. Niestety, nie dla wszystkich starczało broni palnej, dlatego część oddziałów chłopskich uzbrojona była w kosy. Tak uzbrojoną chłopską piechotę nazywano kosynierami. Niedaleko Krakowa, pod Racławicami, Polacy natknęli się na wojska rosyjskie, które zostały tam pobite. Było to pierwsze zwycięstwo powstańców nad Rosjanami. Sukces był możliwy dzięki wyjątkowemu bohaterstwu kosynierów, którzy zdobyli rosyjskie armaty. Tadeusz Kościuszko docenił poświęcenie chłopów, a szczególnie jednego z nich – Wojciecha Bartosza. Przekonał się bowiem, że bez masowego udziału chłopów, powstanie nie ma szans na zwycięstwo. Aby poprawić ich sytuację i zachęcić do wstępowania do wojska, Kościuszko podpisał specjalny dokument – Uniwersał połaniecki (7 maja 1794 r. ), w którym obiecał poprawę losu chłopów za udział w powstaniu.
Na wieść o zwycięstwie pod Racławicami w Warszawie wybuchło powstanie przeciw Rosjanom i rządzącym miastem zdrajcom z konfederacji targowickiej. Na czele powstania stanął szewc Jan Kiliński. Wkrótce miasto było wolne. Za przykładem Warszawy poszedł cały kraj. Wszędzie rozpoczęły się sądy nad targowiczanami, a wielu z nich skazano na śmierć. Nie wszystkich zdrajców udało się powstańcom schwytać. Część z nich uciekła z Rosjanami.
Fragment opisu bitwy dla chętnych uczniów.
Pola wokół położonej niedaleko Krakowa małej miejscowości Racławice wypełniały gęsto rozstawione wojska. Naprzeciw siebie stała armia rosyjska i dowodzone przez Tadeusza Kościuszkę oddziały polskie.
– Trzeba zdobyć te działa! – krzyknął zaniepokojony Kościuszko do jednego z oficerów. – Przeprowadzić atak przy pomocy piechoty!
Za chwilę kolumna wojska złożona z kosynierów, jak nazywano oddziały chłopów uzbrojonych w kosy, zaczęła przemieszczać się pod osłoną długiego, wąskiego jaru. Dopiero gdy kosynierzy znaleźli się w pobliżu rosyjskiej baterii, wyskoczyli na równinę i rozpoczęli szaleńczy bieg w kierunku armat. Jednak Rosjanie szybko się zorientowali w zagrożeniu, kierując naładowane działa w stronę nadbiegającej piechoty. Jeszcze chwila, a oddadzą śmiertelną salwę, która przerwie polski atak. Niejednemu piechurowi zajrzała w oczy śmierć. Jednak artylerzyści nie zdążyli wystrzelić, kosynierzy byli szybsi. Jako pierwszy do najbliżej stojącej armaty doskoczył Wojciech Bartosz, zdecydowanym ruchem zdarł z głowy czapkę i zagasił nią palący się lont armatni. W ten sposób uratował życie wielu swoim towarzyszom. Polacy błyskawicznie odwrócili zdobyte armaty i zaczęli ostrzeliwać z nich Rosjan. Wkrótce rozbity wróg rozpoczął odwrót. Bitwa była wygrana.– W podziękowaniu za twoją odwagę nadaję ci tytuł szlachecki. Odtąd będziesz nazywał się Wojciech Bartosz Głowacki. Zostajesz również mianowany oficerem pułku
grenadierów krakowskich – ogłosił uroczyście Kościuszko. Po policzku Wojciecha spłynęła łza wzruszenia. Ale nie tylko on był poruszony tą chwilą. (…).
Polecenia dla uczniów do wykonania:
- Zapisz temat i kryteria sukcesu w zeszycie.
- Zapoznaj się z przesłanym materiałem.
- Zapoznaj się z treścią tematu w podręczniku 174 – 176.
- Napisz w zeszycie do jakiego wydarzenia nawiązuje ilustracja nr 1.
- Na podstawie przesłanego materiału i treści z podręcznika napisz w zeszycie 2 przyczyny wybuchu powstania.
- Przerysuj poniższą tabelę do zeszytu i ją uzupełnij: wpisz P – prawda, F – fałsz
| Powstanie kościuszkowskie jest nazywane insurekcją. | ||
| Uniwersał połaniecki dawał chłopom tytuł szlachecki. | ||
| Bitwa pod Racławicami zakończyła się klęską dla Polaków. | ||
| Kosynierzy to chłopi uzbrojeni w kosy. | ||
| Wojciech Bartosz za swoje zasługi otrzymał tytuł generała |
Wykonana praca przez uczniów będzie sprawdzona przez nauczyciela po powrocie do szkoły.