Klasa VII – lekcja nr 3
Temat: Omawiamy wydarzenia związane z kształtowaniem granicy zachodniej Polski.
Cel lekcji w języku ucznia: Poznasz wybrane wydarzenia związane z kształtowaniem zachodniej granicy II RP.
Kryteria sukcesu:
- Omawiam przebieg powstania wielkopolskiego.
- Omawiam przebieg trzech powstań śląskich.
Wprowadzenie.
Jednym z najważniejszych zadań, które stanęły przed powstającym w 1918 roku państwem polskim, było ustalenie jego kształtu terytorialnego. Powszechnie zgadzano się z poglądem, że odrodzona Rzeczpospolita powinna objąć ziemie wszystkich zaborów, ale równie powszechne było przekonanie, że nie może ona zostać odbudowana w granicach przedrozbiorowych. Należało upomnieć się o ziemie, które, jak Śląsk, odpadły od państwa polskiego przed wiekami, lub do niego nigdy nie należały, ale gdzie ujawnił się silny żywioł polski, jak to miało miejsce w południowej części Prus Wschodnich. Sytuację komplikował dodatkowo fakt, iż Polacy nie mogli sami realizować swych aspiracji terytorialnych, ale musieli się liczyć ze stanowiskiem i interesami wielkich mocarstw. Sytuacja ziem, które Polacy widzieliby w swoich granicach, a które wchodziły w skład państwa niemieckiego przed 1914 rokiem, była skomplikowana.
Już po podpisaniu zawieszenia broni nakazano Niemcom wstrzymanie się od jakichkolwiek działań, ale nie nakazano wycofania się z terenów byłej Rzeczypospolitej i ziem, do których Polacy zgłaszali pretensje (Pomorze i Wielkopolska). Posłowie polscy zasiadający w parlamencie niemieckim w październiku 1918 roku wystąpili z żądaniami oderwania tych ziem od Niemiec.
Wielkopolska.
26 grudnia 1918 roku do Poznania przyjechał Ignacy Paderewski entuzjastycznie powitany przez Polaków. Spowodowało to wrogie reakcje niemieckich mieszkańców Wielkopolski. Wydarzenia, które rozegrały się przy poznańskim Bazarze, zainicjowały walki w stolicy Wielkopolski Poznaniu, a następnie w całym regionie, przekształcając się w powstanie. Do walczących mieszkańców przyłączyli się napływający ochotnicy. Szybko doszło do rozbrojenia garnizonów niemieckich i przejęcia kontroli nad terenem, na którym toczyły się walki.
Dowództwo nad siłami powstańczymi sprawował najpierw major Stanisław Taczak, a później gen. Józef Dowbór Muśnicki.
Górny Śląsk.
Spór o kolejne terytorium, Górny Śląsk, zamierzano rozwiązać, przeprowadzając plebiscyt. Zarówno Polacy, jak i Niemcy podjęli akcję propagandową, która miała pomóc każdej ze stron w osiągnięciu sukcesu. Napięcia doprowadziły do wybuchu I powstania śląskiego (w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku).
Działania toczyły się przede wszystkim na terenie okręgu przemysłowego oraz na obszarach „niemieckiego” Górnego Śląska. Wobec przewagi sił niemieckich powstanie upadło po niespełna tygodniu i doprowadziło do represji ze strony Niemców, ale spowodowało również wysłanie na teren plebiscytowy wojsk włoskich i francuskich, które miały nadzorować sytuację na spornym obszarze. Powstał też komitet plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. W nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku II powstania śląskiego. Nie przyniosło ono żadnych terytorialnych rozstrzygnięć i skończyło się militarną klęską Polaków, niemniej miało wpływ na decyzję o rozwiązaniu niemieckiej policji.
Ilustracja nr 1. Powstańcy śląscy.
Plebiscyt, który odbył się 20 marca 1921 roku, miał wyjątkowo wysoką frekwencję – 97,5%. Za pozostaniem Górnego Śląska w państwie niemieckim głosowało ponad 700 tys. osób (czyli około 60%). Niemcy lepiej niż Polacy wykorzystali możliwość, że w plebiscycie mogły brać udział także wszystkie osoby urodzone na Górnym Śląsku, ale tam niemieszkające.
Chcąc nie dopuścić do niekorzystnego podziału Górnego Śląska, Górnoślązacy wywołali III powstanie śląskie. Wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku. Na jego czele stanął, jako dyktator, Wojciech Korfanty, który 3 maja 1921 roku ogłosił manifest powstańczy.
Początkowo, dzięki elementowi zaskoczenia, oddziały powstańcze odnosiły sukcesy, zajmując większość spornego terytorium. Niestety, napływ niemieckich ochotników spowodował zmianę na korzyść Niemców. Po trwających dwa miesiące walkach interwencja wojsk francuskich i włoskich doprowadziła 5 lipca 1921 roku do zawarcia rozejmu. Najcięższe walki w III powstaniu toczyły się o Górę Świętej Anny.
Ilustracja nr 2.
Polecenia dla uczniów do wykonania:
- Zapisz temat i kryteria sukcesu w zeszycie.
- Zapoznaj się z przesłanym materiałem.
- Zapoznaj się z treścią tematu w podręczniku 230, 232, 232.
- Napisz w zeszycie do jakiego wydarzenia nawiązuje ilustracja nr 2 i kogo przedstawia ilustracja nr 1.
- W zeszycie wypisz daty powstań: wielkopolskiego i trzech powstań śląskich.
- Przerysuj poniższą tabelę do zeszytu i ją uzupełnij: wpisz P – prawda, F – fałsz
| W plebiscycie za przyłączeniem Górnego Śląska zwyciężyli Polacy. | ||
| Najcięższe walki toczyły się w rejonie Góry św. Anny podczas I powstania śląskiego. | ||
| Plebiscyt to głosowanie ludności. | ||
| Głównym dyktatorem III powstania był Wojciech Korfanty. | ||
| Powstanie wielkopolskie nie było popierane przez Ignacego Paderewskiego. |
Bardzo proszę uczniów o informację zwrotną o wykonaniu ćwiczeń przez formularz kontaktowy – odpowiedzi do ćwiczeń ! (w tym samym dniu, kiedy został wpisany temat).